Jastar janary Ұлттық, қоғамдық-мәдени ақпараттық порталы
Қаржылық сауаттылық — бұл басқару қабілеті. Ол негізгі қаржылық ұғымдарды білуді, бюджетті құруды, инвестициялауды, болашаққа жоспарлауды және ұтымды қаржылық шешімдер қабылдауға көмектеседі.
Осыны ескере отырып, сіздің қаржыңызды қалай басқаруға, қаржылық әл-ауқатыңызды нығайтуға және болашағыңызды қамтамасыз етуге болатындығын білу маңызды. Қаржылық сауаттылықтың бірнеше маңызды аспектілері:
- Бюджеттеу. Айлық бюджетті құру сіздің ақшаңыздың қайда кететінін түсінуге және оны ақылмен бөлуге көмектеседі.
- Жинақтау. Төтенше жағдайға және зейнетке шығуға қаражат жинай білу маңызды. Бұл өзіңізді қаржылық дағдарыстардан қорғауға және тұрақты болашақты қамтамасыз етуге көмектеседі.
- Инвестициялау. Инвестиция сіздің кірістеріңізді арттыруға көмектеседі. Дегенмен, инвестициялауды бастамас бұрын тәуекелдерді түсіну және инвестициялаудың әртүрлі тәсілдерін зерттеу маңызды.
- Қарыздарды басқару. Қарыздарды ұтымды басқара білу, пайыздық мөлшерлемелерді білу және несиелерді өз уақытында пайдалану қаржылық сауаттылықтың негізгі аспектілері болып табылады.
- Қаржылық білім. Қаржылық сауаттылықтың жоғары деңгейі көбінесе сіздің біліміңізге және қаржы құралдары мен тұжырымдамаларын түсінуге байланысты. Жаңа нәрселерді үйренуден тартынбаңыз, әсіресе жеке қаржы туралы.
Қаржылық сауаттылық тұжырымдамасын ілгерілетудегі негізгі тұлғалардың бірі — Экономикалық Ынтымақтастық және Даму ұйымы (ЭЫДҰ) болды, ол өз жұмысында қаржылық сауаттылық туралы зерттеулер жүргізеді және ұсыныстар жасайды. Сондай-ақ әртүрлі елдерге қаржылық сауаттылықты жақсарту және жастар мен ересектерге тиісті білім беру бойынша нұсқаулықтар ұсынады.
Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Дүниежүзілік банк және ЮНЕСКО сияқты ұйымдардың арқасында қаржылық сауаттылық тақырыбы халықтың қаржылық білімі мен дағдыларын жақсарту және қоғамның тұрақты дамуын қамтамасыз ету мақсатында көптеген елдердің мемлекеттік саясаты мен білім беру бағдарламаларының басымдықтарының біріне айналды.
Елдегі статистикаға зер салайық. Бірінші кредиттік бюроның дерегінше, Қазақстандағы экономикалық белсенді халықтың 9,2 миллион адамның 7,2 миллионында, яғни 77 пайызында несие бар. Несие алған қазақстандықтардың төрттен бірі – шамамен 1,8 миллион адам – қарызын уақтылы төлей алмаған.
Осы жерден туындайтын сауал “қаржылық сауатты болудың маңызы неде?”
— Өмір сапасын жақсарту: қаржылық сауаттылығы бар адамдар өз кірістерін жақсырақ басқара алады, шығындарды оңтайландырады және болашағын жоспарлай алады, бұл жайлылық пен болашақ мүмкіндіктерге деген сенімділік деңгейін арттырады.
— Қаржылық стрессті азайту: қаржылық сауатты адамдар қарыздарын тиімдірек басқара алады, төтенше жағдайларға резервтер құра алады және қаржылық қиындықтарды сенімдірек шеше алады, бұл оларға қаржыға байланысты шамадан тыс стресстен аулақ болуға мүмкіндік береді.
— Болашақ қауіпсіздік: инвестициялау негіздерін түсіну, зейнетақыны жоспарлау және қолайлы қаржылық жағдайды қалыптастыру мүмкіндігі сізге және сіздің отбасыңызға қорғалған қаржылық болашақты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
— Қоғамның экономикалық дамуы: қаржылық сауаттылық кең таралған қоғам тұрақты және өнімді экономикамен мақтана алады, өйткені қаржылық сауатты адамдар қаржылық тәуекелдерді жақсы түсінеді және инвестициялар мен тұтынуды ақылмен жүзеге асыра алады.
— Саналы шешімдер қабылдау: қаржылық сауаттылыққа ие болу несиелеу, инвестициялау және бюджетті жоспарлау туралы негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі, бұл қаржылық сәтсіздіктердің ықтималдығын азайтады және ықтимал шығындарды азайтады.
Қорытындылай келе, өз өміріңізге, әмияныңыздың әлеуетіне әрдайым мән беріңіз. Қаржы тек сауда құралы емес, әр азамат үшін көптеген өзгерістерге негіз болатын фактор екенін есте сақтайық!
Дайындаған
Әділет Жумагелдиев,
Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің
3-курс студенті
