Jastar janary Ұлттық, қоғамдық-мәдени ақпараттық порталы
Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов TikTok, YouTube пен Instagram-да балалардың жасын шектеу мәселесін алға тартып, әлеуметтік желідегі парашасында жазба жариялады.
Фото: atr.kz
Депутаттың айтуынша, қазір балалар 5-6 жастан бастап ата-анасының келісімінсіз әлеуметтік желіге тіркеле алады. Ал басқа елдерде мұндай шектеулер заңмен бекітілгенін атап өтті. Мысалы, Дания мен Аустралияда тіркелу жасы – 15-16, ал АҚШ пен Ұлыбританияда тек ата-анасының келісімімен тіркелуге болады.
– Кішкентай ұлыммен серуендеп жүріп байқағаным – ауланың балаларының көбінің қолында смартфон бар. Олардың TikTok, YouTube пен Instagram-нан көріп жүрген контенттерін ата-аналары көбінесе бақылай алмайды, қажет сүзгіден де өтпейді. Яғни, 4–5–6 жастағы балалардың қолына сіріңкеден де қауіпті құрылғы деп айтуға болады.
Қазір ашық қолжетімділікпен әлеуметтік желілерде зорлық-зомбылық, кибербуллинг сияқты мазмұндағы ақпарат көп. Бұл қалыптасу үстіндегі бала психикасына тікелей әсер ететін фактор, – деп жазды А.Аймағамбетов.
Ол сондай-ақ әлеуметтік желілердің алгоритмі балаларды экранға байлап қою үшін арнайы жасалғанын, ол – балалардың қалтасында жүрген цифрлық ойын автоматы іспетті деген ойын жеткізді.
– Зерттеулер гаджеттерді шамадан тыс қолдану зейінді шоғырландыруды қиындататынын, ұйқы режимін бұзатынын, мазасыздық пен агрессияны арттырып, тіпті суицидке дейін апаруы мүмкін екенін көрсетіп отыр. Бұл тақырыпта Джонатан Хайдтың The Anxious Generation кітабын оқуға кеңес беремін.
Иә, бұл тек біздің елге тән мәселе емес. Мысалы, Қытайда балаларға арналған қосымшаларға уақыт шектеуі қойылып, тек білім беретін контент ұсынылады. Көптеген елдерде де заңнамалық реттеу жүріп жатыр. Бұл – тыйым емес, саналы әрі жауапты тәсіл. Ал бізде – шексіз «бостандық», оны ешкім нақты реттемейді, – дейді депутат.
Смартфон – бала күтуші еместігін алға тартқан депутат бұл тұрғыда бізге жүйелі шешімдер керектігін айтты.
– Мүмкін, заңнамалық реттеу туралы ашық диалогты бастайтын уақыт келген шығар? Әлеуметтік желілерге тіркелу үшін жас шектеуі керек пе, жоқ па (10–12–14 жас)? Балалар ұстайтын телефондардағы контентке автоматты фильтрлер қажет пе, жоқ па? Әрине, мәселе тек тыйым арқылы шешілмейді. Мұнда білім беру, балалармен ашық сөйлесу, цифрлық гигиенаны түсіндіру, сыни ойлау қабілетін дамыту аса маңызды.
Бізге тек шектеу емес, бірлескен шешімдер қажет: фильтрлер, гаджеттерді бірге пайдалану, ағарту, ересектердің нақты назары және балама пайдалы белсенділіктер.
Ал сіз қалай ойлайсыз? Тағы қандай шаралар көмектесе алады? Қалай болғанда да, бастысы – мұндай шешімдер ғылым мен дәлелге сүйеніп қабылдануы тиіс, – деп атап өтті Асхат Аймағамбетов.
Ал Жасанды интеллект және цифрлық даму вице-министрі Дмитрий Мун болса бізде әлеуметтік желілерге қатысты қатаң шектеулер енгізу әзірге жоспарланбағанын, бірақ бұл бағытта жұмыстар жүргізіліп жатқанын атап өтті.
